Historisch spel rond de industrialisatie van Pelt

Korte uitleg:

Het spel is een groepsspel dat historisch gekaderd is binnen de fusie van de gemeenten Overpelt en Neerpelt tot de gemeente Pelt. Het spel benadrukt het belang van de ontsluiting door voornamelijk het kanaal en de IJzeren Rijn als zeer belangrijke factoren voor de industrialisatie van beide gemeenten, maar eveneens de algemene geschiedenis van Pelt komt aan bod. Het spel zelf is een spel tussen twee groepen waarbij elke groep opdrachten moet voltooien om materiaal te verdienen en uiteindelijk samen een constructie te bouwen. Het spel is gemaakt op maat van jongverkenners (jongens van 12-14 jaar). De duur van het spel is ongeveer twee en een half uur.

Het spel:

De leden worden in twee groepen verdeeld: een groep Overpelt en een groep Neerpelt. Beide groepen krijgen een lijst met opdrachten, bij elke opdracht past een korte historische duiding bij een historisch gebouw, gebeurtenis of persoon. Het is belangrijk deze historische duiding voor de opdracht voor te lezen, na elke 2 opdrachten verdient de groep materiaal om later de brug te bouwen.

Inleiding voor leden:

Beste leden,

vandaag spelen we een historisch spel, we duiken terug in de geschiedenis van de gemeente Pelt. De Peltenaren hebben jullie hulp nodig: er is een breuk ontstaan tussen de twee gemeentes en het is aan jullie om deze te overbruggen. Dit gaan we doen door middel van een heuse brug te bouwen, maar de materialen zijn verloren geraakt doorheen de tijd. Daarom nemen we jullie mee op een heuse historische trektocht, waarbij jullie zullen ontdekken van waar onze gemeente is gekomen en hoe belangrijk enerzijds het spoor, anderzijds het kanaal was voor de ontwikkeling van de industrie.

Jullie worden dadelijk opgesplitst in twee groepen, Overpelt en Neerpelt. Daarna zal elke groep terechtkomen bij eenzelfde moment in de geschiedenis van Pelt en krijgen jullie daar een opdracht. Na de historische uitleg van de leiding moeten jullie de opdracht voltooien om te proberen een bouwmateriaal te bemachtigen en verder te gaan naar de volgende gebeurtenis, let op: niet bij elke opdracht is een bouwmateriaal. Uiteindelijk als jullie alle opdrachten hebben voltooid, wacht nog een groot finalespel, dat jullie samen zullen moeten overwinnen.

Zijn er nog vragen?

Opdrachten:

Opdracht 1: Vierkantsworstelen: baken een serie van 3 tot 5, steeds kleinere vierkanten af. De gehele groep begint in het grootste vierkant, het is de bedoeling om als laatste in het grootste vierkant over te blijven. Als je volledig buiten de grenzen van het vierkant geduwd wordt, ga je naar het volgende, kleinere vierkant en zo verder.

Pelt is al heel lang bewoond, een belangrijk bewijs vinden we op de Kolis. Hier zijn de afgelopen decennia verschillende opgravingen uitgevoerd, die bewijs leverden van een samenleving die mogelijk terug zou gaan tot 1200 v.C.. Opvallend is het zogenaamde Celtic Field dat teruggevonden is, een speciaal soort akkersysteem waarbij deze omgeven werden door lage, brede wallen. De site zou verlaten worden tijdens de Romeinse periode, waardoor het Celtic Field redelijk goed bewaard is gebleven. Verder is het nog een van de grootste in heel West-Europa! Verder zijn nog enkele Keltische begraafplaatsen en een dorp gevonden.

Opdracht 2:  Bescherm de kudde: baken een redelijk kleine ruimte af, grootte afhankelijk van aantal leden in de groep. Kies 1 wolf en 2 boeren uit de groep, de rest zijn schapen, het doel voor de wolf is dat hij alle schapen opeet, terwijl de boeren hem proberen te stoppen. De wolf heeft een bal waarmee hij schapen aantikt (niet gooit!), als een schaap aangetikt is, is het dood en blijft de persoon als bevroren stilstaan. De boeren kunnen de wolf doden door hem aan te tikken, maar ze zijn vastgemaakt langs 1 kant aan elkaars enkels. Beloning: 3 4/5m palen

Neerpelt en Overpelt zijn heel lang landbouwdorpen geweest, doorheen de middeleeuwen was er in Overpelt voornamelijk veel schapenteelt door de vele weilanden die het gebied kent. Later, vanaf het einde van de middeleeuwen zou de runderteelt groeien. In Neerpelt zouden de boeren pas vanaf de 17^de eeuw zich toeleggen op schapen door de grootte van de heide. Naast deze veeteelt zou voornamelijk graan, zoals rogge en haver, geteeld worden op de akkers met een paar uitzonderingen als vlas, kool- en raapzaad.

Opdracht 3: Verplaats je gehele groep een afstand van 20m en terug zonder de grond te raken door gebruik te maken van evenveel stoelen als deelnemers.

In deze pre-industriële periode van Pelt was het niet makkelijk voor de bewoners om naar een andere regio te reizen. Hier zou stilletjes aan verandering in komen in de tweede helft van de 19^de eeuw door de aanleg van steenwegen, maar vooral door het spoor voor personenverkeer tussen Hasselt en Eindhoven zou de regio snel en makkelijk verbonden zijn met de verder gelegen dorpen.

Opdracht 4: Verdeel de groep verder in 2 teams, ze moeten met hun handen een ongeveer 30cm lange tunnel in de grond graven naar elkaar toe. Beloning: 1 2m paal

Een verdere vorm van ontsluiting voor beide gemeenten zou het kanaal Bocholt-Herentals zijn, dat ongeveer halverwege de 19^de eeuw is gegraven. Later is het kanaal nog verschillende keren verbreed en uitgediept. Het belang van dit kanaal voor Pelt kan moeilijk overschat worden, het maakte de toegang tot een veel groter aanbod van goederen mogelijk, maar nog meer opende het perspectieven voor de industrie. Daarnaast werd het water van het kanaal ook nog gebruikt om de omliggende velden te irrigeren.

Opdracht 5: Speel galgje met het woord BOKKENRIJDER, er mogen tips gegeven worden.

In de tweede helft van de 18de eeuw waren, onder meer in de omgeving van Pelt, een aantal beruchte dievenbendes actief. Ze zouden jarenlang terreur zaaien op het platteland, maar een zekere Joannes Mathias Clercx, beter bekend als Drossaard Clerx, zou afrekenen met de bendes in deze streek. In amper vijf jaar berechtte hij ongeveer 57 bokkenrijders door middel van onthoofding, ophanging of de brandstapel. Hij was een brute man die er niet voor terugschrok om bekentenissen te ontfutselen onder marteling, waardoor het niet even zeker is of hij wel altijd een echte schuldige heeft terechtgesteld.

Opdracht 6: Goederentrein: Verplaats je als groep over een afstand van 20m met behulp van een bepaald aantal handen/voeten, afhankelijk van het aantal leden, elk ledemaat dat gegeven is moet exact gebruikt worden, niet meer en niet minder. Iedereen moet tegelijk de afstand overbruggen. Bvb. 10 leden moeten 5 voeten en 4 handen gebruiken. Beloning: Overpelt: tafelblad/plank; Neerpelt: sjorkoord

Tegen het einde van de 19^de eeuw zou de IJzeren Rijn aangelegd worden, deze spoorverbinding tussen de Schelde (Antwerpen) en de Rijn (Mönchengladbach) zou door Pelt lopen. Het stuk tussen de twee gemeentes zou over het spoor Hasselt-Eindhoven lopen met als belangrijk knooppunt het station van Neerpelt. De IJzeren Rijn werd voornamelijk gebruikt voor goederentransport, maar daarnaast vervoerde het een groot aantal migranten uit Centraal-Europa die naar de Verenigde Staten trokken. De IJzeren Rijn zou een enorme impact hebben op de industrialisatie van Pelt.

Opdracht 7: Hints met de woorden: fabriek, boot, station, brooddoos, overal, dagboek, lamp, pauze, glas, ijzer, … Zorg dat iedereen van de groep minstens 1 woord heeft mogen uitbeelden.

Uiteindelijk zou de industrialisatie zich op gang trekken in Overpelt met de oprichting van de zinkfabriek van Schulte en Cie op het einde van de 19^de eeuw. Deze technologische vooruitgang was alleen maar mogelijk door de directe toegang van de industrie tot zowel het spoornetwerk als de binnenscheepvaart. Niet alleen zou deze ontwikkeling definitief het uitzicht van Pelt veranderen, maar eveneens de demografische structuur veranderde door een grote influx van arbeiders. Uiteindelijk, in de 20^ste eeuw, zou de IJzeren Rijn onderbroken worden tussen Duitsland en Nederland en het kanaal zijn waarde verminderde. Toch bleef Pelt op industrieel vlak competitief door de bouw van het Nolimpark.

Opdracht 8:  Span een stuk koord strak op ongeveer 50cm hoogte. De leden moeten vanaf de grond een vuurtje maken dat het koord doorbrandt. Beloning: 1 ?m paal

De zware industrie vestigde zich niet in Neerpelt, wat de industrialisatie wel met zich meebracht waren sigarenfabrieken vanuit Nederland. Deze waren actief vanaf de opening vanaf de ontsluiting van Pelt door middel van het kanaal en het spoor. De sigarennijverheid zou een bloeiperiode kennen tot de Eerste Wereldoorlog. Deze nijverheid bracht wel een groot aantal jobs met zich, waardoor net als voor de zware industrie in Overpelt, veel mensen naar Pelt trokken om te werken. Na de Eerste Wereldoorlog ging de sigarennijverheid achteruit en uiteindelijk in het decennium voor de Tweede Wereldoorlog zouden de fabrieken verdwijnen uit Pelt.

Finale

Om de twee opdrachten heeft elke groep een stuk bouwmateriaal gekregen. Het is nu de bedoeling dat de leden, onder toezicht en met eventuele hulp van de leiding, samen met de twee groepen een brug bouwen. Zie extra pagina voor sketch. Het is niet noodzakelijk voor het spel om een de instructies te volgen, bijvoorbeeld mocht het materiaal niet voorhanden zijn, kan de leiding vooraf de bouwstenen knutselen uit karton of papier. Eveneens een mogelijkheid is om de brug na te bouwen op miniatuurschaal door middel van kleine stokjes (bamboe is een goed voorbeeld) en elastieken.

De brug staat symbool voor de industrialisatie op het punt van beide grote transportmogelijkheden. De bruggen over het kanaal waren immers noodzakelijk voor het treinverkeer. Daarnaast staat de brug symbool als verbinding tussen Overpelt en Neerpelt om samen te komen tot 1 Pelt.

Creemers G. en Van Impe L., “Strategic Position and Economic Background of Early La Tène Elite in North-East Belgium. The Wijshagen Example“, Kelten am Rhein. Akten der dreizehnten Internationalen Keltologiekongresses. Erster Teil. Archäologie. Ethnizität und Romanisierung, Beihefte der Bonner Jahrbücher, 58-1 (2009), p. 101-108.

S.N., “De Geschiedenis van Neerpelt”, Heemkundige Kring Neerpelt, 2020 (https://www.heemkringneerpelt.be/?page_id=187). Geraadpleegd op 06-01-2021.

S.N., Drossaard Clercx En Zijn Tijd, 1759-1840, voor tentoonstelling Overpelt O.C. Palethe (1991), Bijdragen tot de geschiedenis van Pelt, 2, Vaes, 1991.

S.N., “Neerpelt”, Inventaris Onroerend Erfgoed, 2021 (https://id.erfgoed.net/themas/14665). Geraadpleegd op 06-01-2021.

S.N., “Overpelt”, Inventaris Onroerend Erfgoed, 2021 (https://id.erfgoed.net/themas/13340). Geraadpleegd op 06-01-2021.